دغدغه های کرملین در آسیای مرکزی؛ برادر بزرگ نگران چیست؟ - تور هند ارزان

برای دیدن زیباترین جزیره اندونزی با تور بالی همراه شوید و شگفتی های جزیره آتشفشانی بالی را از نزدیک شاهد باشد.

به گزارش خبرنگار دفاتر منطقه ای خبرنگاران، مسکو با وجود نفوذ غرب، ناسیونالیسم محلی، تنش ها در افغانستان و جریان های تندرو همچنان در آسیای مرکزی نفوذ دارد.

کانت (Kant) یک شهر کوچک در قرقیزستان با 21 هزار نفر جمعیت، در 20 کیلومتری شرق پایتخت، بیشکک واقع شده است. نام این شهر به زبان قرقیز به معنای قند است که پس از تأسیس کارخانه قند در دهه 1930 در آنجا، نام گرفت. اما این کارخانه مدت­های طولانی است که تعطیل شده و شرایط زندگی مردم در آنجا سخت است.

این شهر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به یک شهر بی ­روح تبدیل شده است؛ آپارتمان های پنج طبقه زمان خروشچف، کارخانه ­های متروک، خیابان­های یکنواخت و کسل ­کننده و ساختمان­های قدیمی. توجه و علاقه­ گردشگرانی که گهگاه از آن می­ گذرند و راستا دریاچه­ زیبای ایسیک ­کول یکی از عمیق­ ترین دریاچه­ های دنیا نیز هست، چندان برانگیخته نمی گردد.

در حال حاضر یک چیز در کانت باعث شهرت این شهر شده است. غرش جنگنده­ ها و نیز برخاستن یا فرودآمدن این جت­ ها را می ­توان مرتبا از هر قسمت شهر شنید و دید چرا که کانت بزرگ­ترین پایگاه هوایی روسیه در آسیای مرکزی است.

کانت در برابر ماناس

کانت، محل پایگاه هوایی چهاردهم نیروی هوایی و پدافند هوایی 999ام روسیه است. این شهر و پایگاه هوایی، فقط یک ستون مهم از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) تحت کنترل روسیه نیست؛ بلکه همچنین نماد قدرت و تحکم سیاسی مسکو در آسیای مرکزی است.

در زمان اتحاد جماهیر شوروی، این پایگاه در کانت فرودگاه مهم نظامی و دانشکده نیروی هوایی بود که خلبانانی را از کشورهای متفقین و بلوک شرق آموزش می ­داد. رئیس جمهور پیشین مصر حسنی مبارک و رئیس جمهور فقید سوریه حافظ اسد هر دو از فارغ التحصیلان این دانشکده بودند.

اما، پایگاه مدرن کانت پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، توسط مسکو در اکتبر 2003 افتتاح شد- که اولین پایگاه هوایی جدید از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 بود.

این پایگاه در واکنش به افتتاح مرکز ترانزیت امریکا- یک پایگاه هوایی در غرب بیشکک، واقع در فرودگاه غیرنظامی ماناس- راه ­اندازی شد. مسکو، با بیم تضعیف شدن و پس روی به دلیل حضور امریکا در آسیای مرکزی، تجهیز پایگاه هوایی کانت را به عنوان پاسخی قاطع در نظر گرفت.

پس از آن، مسکو از روابط عمیق خود در آسیای مرکزی استفاده کرد تا آنجا که آمریکائی­ها از قرقیزستان در ژوئیه سال 2014، خارج شوند. این اتفاق تنها چند ماه پس از الحاق کریمه به روسیه رخ داد.

پایگاه­های نظامی تنها بخشی از نفوذ گسترده روسیه در این منطقه است.

ابزارهای قدرت مسکو

کرملین در جمهوری ­های آسیای مرکزی به وسیله یک شبکه که به صدها سال پیش برمی­ گردد- از زمان نخستین روابط بین شهرک ­نشین­ ها یا مهاجرین روسیه و عشایر قزاق در جنوب سیبری و استپ ­های گسترده­ قزاقستان- اعمال نفوذ می ­کند.

مسکو در حال حاضر، نفوذ دیپلماتیک خود را بر آسیای مرکزی به وسیله سازمان­ های تحت کنترل مسکو نظیر سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیه گمرکی اوراسیا، اعمال می ­کند. از نظر استراتژیک، یکی از اهداف کلیدی و مهم مسکو، حفاظت از آسیای مرکزی در برابر تهدیدهای ناشی از بی­ ثباتی در افغانستان در نتیجه فروش تسلیحات و توافق­نامه­ های نظامی است.

از سوی دیگر روسیه در داخل این کشور، میزبان جوامع عظیمی از کارگران مهاجر از کشورهای آسیای مرکزی است که وجوه ارسالی و حواله­ های آن­ها بخش قابل توجهی از اقتصاد محلی را تشکیل می­ دهد.

با وجود همه این موارد، کنترل و مدیریت آسان نیست. بعضی افراد بومی و محلی از آن بیم دارند که اگر احساسات ضدروسی از کنترل خارج گردد یا اگر جریان های تندرو آسیای مرکزی به روسیه جنوبی نیز وارد گردد، مسکو ممکن است روزی در جمهوری­ های آن­ها همانند دخالت روسیه در اوکراین، مداخله کند.

بااین وجود صرف نظر از افزایش ناسیونالیسم در منطقه، نفوذ روسیه از بین نمی­ رود.

و اما آسیای مرکزی

کشور پهناور قزاقستان، باوجود مرز مشترک طولانی 7500 کیلومتری با روسیه، شاید نزدیک­ترین متحد روسیه در کشورهای مستقل مشترک ­المنافع (CIS) باشد.

مدت­های طولانی و در بیشتر دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، رئیس جمهور پیشین قزاقستان نورسلطان نظربایف، فردی کلیدی و مهم در حفظ روابط قوی با مسکو بود. بااین وجود، نظربایف، دقیقا مانند الکساندر لوکاشنکو بلاروسی، اثبات کرد که رهبری غیرقابل پیش­ بینی است و گهگاه اقداماتی نه چندان خوش به مذاق کشور برادر بزرگ خود انجام می­ داد.

بحران اوکراین، یک آزمایش بزرگ و مهم در روابط قزاقستان-روسیه بود.

جدی­ ترین مسئله ای که نظربایف و جانشین وی با آن روبه رو است، اقلیت روسی احتمالا بی­ ثبات ­کننده در شمال است. این اقلیت در حال کوچک شدن است اما به طور فزاینده از ناسیونالیسم قزاق و احیای اسلام سنتی در این کشور ناامید شده اند. نگرانی در خصوص تبادل پیام­ هایی با مضمون Kazakh Eli (سرزمین قزاق­ها) قزاقستان وجود دارد. این موضوع همچنین باعث نگرانی کرملین است.

بعضی از سیاستمداران و ناظرین روس در آلماتی و مسکو معتقدند مسکو ممکن است روزی مجدد سناریوی دونباس اوکراین را بازی نموده و برای حل و فصل موضوع مداخله کند. باتوجه به داشتن مرز طولانی و آزاد، حمایت غیرمستقیم روسیه یک امکان واقعی است.

رئیس جمهور پوتین، پس از به قدرت رسیدن رهبر ازبکستان شوکت میرضیایف در سال 2016، توافق نامه­ های وسوسه ­انگیزی را به وی در اولین سفر رسمی خود به مسکو در آوریل 2017، پیشنهاد داد، همانطور که در خصوص دیگر رهبران آسیای مرکزی این کار را انجام داد. سرمایه ­گذاری­ و یاری ­های مالی در دستور کار نهاده شد و توافق­ هایی جمعا به ارزش 16 میلیارد دلار امضا شد. تجارت بین این دو کشور در سال گذشته به 5 میلیارد دلار رسید.

همکاری نظامی و فروش تسلیحات، دیگر ابزارهای مورد استفاده برای آوردن تاشکند به سمت مسکو بود، همانطور که ازبکستان اقدام به معاملات خرید اسلحه و تجهیزات از روسیه کرد.

تأثیر روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی و در قرقیزستان بسیار موفقیت آمیز بوده که به طور سنتی روابط محبت آمیز ­تری نسبت به دیگر کشورهای آسیای مرکزی با روسیه دارد.

منافع کرملین در این کشور محصور در خشکی و کوچک دارای شش میلیون نفر جمعیت، همانند سایر نقاط این منطقه، نفوذ روسیه و حضور مالی و نظامی این کشور را تقویت می نماید؛ ضمن اینکه نفوذ غرب را محدود نموده و مرزهای افغانستان را کنترل یا غیرقابل نفوذ می­ سازد.

روابط بین این دو کشور، همواره کاملا هموار و آرام نبوده است: کرملین مشکلاتی با رئیس جمهور پیشین قزاقستان آلماس بیک آتامبایف، داشت اما رهبر جدید سورنبای جین بیک اف هم­راه تر بوده است.

یکی از ارکان اصلی این روابط، تعداد زیاد کارگران مهاجر قرقیزی در روسیه- بنابر بعضی تخمین­ ها، بیش از یک میلیون نفر- است. براساس گزارش بانک دنیای، حواله­ های این مهاجرین در سال 2016 بالغ بر 2 میلیارد دلار بوده و به 30.4 درصد فراوری ناخالص داخلی قرقیزستان رسیده است.

در خصوص تاجیکستان، بی ثباتی از سمت افغانستان از جمله نگرانی­ های اصلی روسیه است. لشگر دویست و یکم تفنگداران موتوری (201st Motor Rifle Division) مسکو- یکی از مشهورترین واحدها در نیروهای مسلح روسیه- به طور دائم در این کشور مستقر است.

همانند مورد قرقیزستان، مسکو میزبان شمار زیادی از کارگران مهاجر تاجیک است: بیش از یک میلیون نفر از جمعیت 8 میلیون نفری تاجیکستان، در روسیه هستند. حواله ­های آن­ها بیش از 37 درصد از فراوری ناخالص داخلی این کشور در سال 2016 بود.

چین در آسیای مرکزی

بااین وجود همه چیز مطابق میل و منافع روسیه نیست.

به گفته­ی ایگور سیدوروف، یک ناظر سیاسی روس مستقر در آلماتی قزاقستان، تاجیکستان جایی است که روسیه در آن با رقابت شدید با چین روبه رو است.

وی اضافه کرد: پکن، برای نظارت بر اویغورها که به وسیله مرز متزلزل افغانستان وارد آسیای مرکزی می شوند، مشاوره­ و یاری­ های امنیتی به تاجیکستان ارائه داده است. دوشنبه نیز از نظر مالی به چین وابسته است.

بااین حال، با وجود استقرار لشکر دویست و یکم در آنجا، چین در حوزه نظامی چندان نتوانسته جایگزین روسیه گردد. شرایط تاجیکستان، یک واقعیت منطقه ­ای در حال ظهور را نشان می­ دهد. علیرغم رقابت مسکو-پکن در آسیای مرکزی، واقعیت دوقطبی شدن در این منطقه درحال پدید آمدن است: کانون توجه پکن بر توسعه مالی با استفاده از پروژه­ یک کمربند یک جاده است، در حالی که روسیه متعهد به ثبات سیاسی و امنیت در این منطقه متزلزل می ­گردد.

منبع: آسیا تایمز

ح