ساسانیان در گنبد جهانگیر ایلام - تور هند ارزان

به گزارش خبرنگاران، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، لیلا خسروی، سرپرست هیات برنامه کاوش در محوطه گنبد جهانگیر با اعلام این خبر گفت: تحقیقات تیم کاوش در محوطه گنبد جهانگیر (کلگ) در راستای ادامه مطالعات باستان شناسی در حوضه رودخانه کنگیر، منجر به کشف و نمایان شدن فضاهای معماری و گچ بری های بی نظیر و منحصر به فرد با نقوش حیوانی (اسب بالدار)، انسانی و گیاهی در انواع مختلف شد.

وی با اشاره به این که محوطه بزرگ گنبد جهانگیر یکی از سه محوطه ای بود که در اثر ساخت سد کنگیر کاوش آن در دستور کار پژوهشکده باستان شناسی نهاده شد، گفت: با توجه به کمبود منابع و پژوهش های باستان شناسی به خصوص درباره ساخت این نوع بافت های مسکونی و شرایط شهرها و روستاهای دوران تاریخی در غرب ایران که در صدر اسلام نیز به حیات خود ادامه دادند، اهمیت و ضرورت اجرای این برنامه قابل توجه بود.

این باستان شناس مهمترین یافته های منقول حاصل از کاوش را شامل یافته های سفالین دانست و گفت: در میان این مجموعه، سفال های شاخص دوران اشکانی در لایه های زیرین و سفال های شاخص دوره ساسانی همزمان با ساخت بنا و سفال های اسلامی به مقدار کم مربوط به فازهای استقرار عشایری به دست آمد.

معین نوع معیشت ساکنان محوطه براساس یافته های سنگی

او یافته های سنگی، فلزی، شیشه ای و بقایای استخوانی جانوری و گیاهی را از دیگر آثار به دست آمده در این کاوش گفت و گفت: یافته های سنگی مانند سنگ آسیاب، مشته سنگ، هاون، سنگ وزنه، سنگ چاقو تیزکن بود که نوع معیشت ساکنین محوطه در فاز عشایری را برای ما معین می نماید.

وی با تاکید بر این که شواهد نشان می دهد؛ بنای گلک با طرح و نقشه قبلی احداث شده، گفت: موقعیت ویژه این منطقه در زاگرس مرکزی و واقع شدن بر سر یکی از راه های باستانی مهم و استراتژیک بین النهرین و وجود رودخانه کنگیر می تواند از پارامترهای موثر در شکل گیری این سکونتگاه در دوران تاریخی باشد.

خسروی اضافه کرد: ساخت پوشش های گنبدی با آجر و سنگ، ایجاد تالارهای بزرگ با طاق های ضربی، استفاده از مصالح سنگ و گچ در معماری و استفاده از طاقهای گهواره ای برای پوشش سقف اتاق ها، میراث دوران ساسانی است که در این بنا دیده می شوند .

سرپرست هیات برنامه کاوش در محوطه گنبد جهانگیر با اشاره به ایجاد گمانه هایی روی کف بعضی از فضاها برای تشخیص زیر ساخت و چگونگی پی ریزی و دستیابی به دوران های مختلف استقراری بنا گفت: در این گمانه ها چگونگی شالوده و پی سازی بنا معین شد .

کنار رود کنگیر، محل قشلاق عشایر در روزگار گذشته

به گفته خسروی، دوران رونق و شکوفایی منطقه از زمان ساسانی آغاز شد چرا که در این دوره بر اثر افزایش جمعیت، شهرنشینی و شهرسازی گسترش چشمگیری پیدا کرد.

این باستان شناس با اشاره به این که بقایای معماری نمایان شده از بنای کلگ را می توان به دو بخش تقسیم کرد، گفت: ابتدا بنای اولیه و اصلی که در دوران ساسانی روی یک محوطه اشکانی وسیع ساخته شده و در قرون نخستین اسلامی تا قرن چهارم هجری نیز مورد استفاده عشایر و کوچروها بوده است.

او با بیان این که این مکان محل قشلاق عشایر در کنار رود کنگیر بوده، اضافه کرد: عملیات کاوش و خاکبرداری بنا، دخل و تصرفات عشایر در طی قرن های متمادی قابل مشاهده بود که استفاده از ساخت و سازهای ابتدائی و ساده با به کارگیری مصالح به جامانده از ویرانه های بنای اصلی با ملات گِل از جمله این تغییرات بود.

وی با اشاره به حمایت و همکاری معاون آب منطقه ای ایلام و اداره میراث فرهنگی این استان و همچنین همراهی روستائیان منطقه گفت: اگرچه در طول این فصل به اندازه سه فصل کار باستان شناسی در محوطه کاوش انجام شد ولی به دلیل برودت هوا ادامه کار ناممکن شد و هنوز کاربری این بنای حیرت انگیز برای ما معین نیست.

سابقه تاریخی نزاع بر سر آب کنگیر

خسروی با بیان این که محوطه گنبد جهانگیر با مساحتی بیش از 15 هکتار در حاشیه رود کنگیر در بخش زرنه شهرستان ایوان در استان ایلام نهاده شده، بیان نمود: رودخانه کنگیر،از موقعیت ویژه استراتژیک قابل توجهی برخوردار است، به اندازه ای که نزاع بر سر آب کنگیر سابقه تاریخی دارد و حتی مهمترین آن در دوره زندیه رخ داده است و سالها علی خان کلهر بر سر ورود آب این رودخانه به مندلی با نیروهای عثمانی درگیری داشته است.

او با اشاره به این که استان ایلام از نظر جغرافیای تاریخی در دوران تاریخی و اسلامی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می گردد، گفت: بخش شمالی به نام ماسبذان به مرکزیت شیروان یا سیروان و قسمت جنوبی به نام مهرجان قذق به مرکزیت سیمره بوده است که منطقه مورد آنالیز ما؛ جزء ایالت ماسبذان محسوب می گردد.

وی اضافه کرد: در میان متون کهن به شکل جسته و گریخته به سه شهر از توابع ایالت ماسبذان اشاره شده که عبارتند از سیروان، آریوحان و الرذ و محدوده شهر آریوحان را باید در شهرستان ایوان جستجو کرد.

این باستان شناس با بیان اینکه یاقوت حموی از آریوحان نام برده است، گفت: راولینسون نیز معتقد بوده که مرکز آریوحان همان زرنه است که تا قرن 13 میلادی این ناحیه به نام آریوحان شهرت داشته است.